“`html
Türk arkeolog, dilbilimci ve yazar Muazzez İlmiye Çığ, Sümer ve Asur uygarlıkları üzerine yaptığı önemli araştırmalarla tanınmıştır. Ancak onu yalnızca akademik yönüyle değil, aynı zamanda laiklik ve kadın hakları konusundaki cesur duruşuyla da hatırlayacağız. Çığ, kariyeri boyunca birçok önemli çalışmaya imza atarak, “halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” suçu nedeniyle yargılandı ve tutuklandı. 1914 yılında dünyaya gelen Muazzez İlmiye Çığ, 110 yaşında vefat etti.
Şimdi, onun hayatına daha yakından bakalım…
Bu içerikte kaynak olarak Biyografya ve Line Tv Bursa (Bölüm 1 – Bölüm 2) kullanılmıştır.
Kırımlı göçmen bir ailenin ferdi olarak 20 Haziran 1914 tarihinde Bursa’da Muazzez İlmiye İtil adıyla dünyaya gözlerini açtı.
Muazzez’in babası öğretmen Zekeriya Bey, annesi ise terzi Hamide Hanım’dır. Bir kız çocuk sahibi olmayı isteyen babası, kızına ‘İlmiye’ ismini vererek, en iyi şartlarda eğitim almasını sağlamak için elinden geleni yapmıştır.
1919 yılında İzmir’in işgali sonrası aile Çorum’a taşınmış, burada Gazi Paşa Mektebi’ne başlamıştır. Eğitim için Bursa’ya daha sonra yeniden dönmek zorunda kalmışlardır. İyi bir eğitim için çabalayan babası ona Fransızca ve keman sevgisini aşılamıştır.
Türkiye’nin ilk özel okulu ‘Bizim Mektep’ten sonra, Bursa Kız Öğretmen Okulu’na girmek için gerekli sınavlara katılmak amacıyla yaşını büyütme çabası içine girmiştir.
Yaşını büyütmek için mahkemeye başvurduğunda, ‘Babam, büyük görünmem için bir kadın şapkası almıştı. Düşün, o yaşta onu giyip gidiyorum. Hâkim bile gülümsemişti’ şeklinde anekdotlarıyla gülümseyerek anlatıyordu.
1931 yılında mezun olduktan sonra Eskişehir’de öğretmenlik yapmaya başladı ve aile tekrar bir yer değişikliği yaşadı.
Genç yaşlarda sinema ve tiyatro ile ilgilenmiş, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne kaydolmuştur. ‘Fransız Dili ve Edebiyatı’ bölümü dolu olduğu için ‘Hititoloji’ ve ‘Sümeroloji’ derslerine katılmak zorunda kalmıştır. Almanca dersleri de almak zorunda kalmışlardır.
Öğrenimini sürdürmeye devam ederken memuriyetine zarar vermemek için çevresindekilerin yardımlarıyla özel dersler almış, ev arkadaşıyla birlikte kalacak bir ev bulmuşlardır.
Tanıdıkları üzerinden özel ders vererek aile bütçesine katkıda bulunmuş, ardından da yatılı yurda yerleşme fırsatı bulmuşlardır. Eğitim hayatı düzene girdiğinde tamamen derslerine odaklanmayı başarmıştır.
Fakültede, Nazi Almanyası’ndan kaçan dikkat çekici hocalardan ders almıştır.
Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra 1940 yılında ‘Sümeroloji ve Hititoloji’ konusunda araştırma yapmak için Almanya’ya gitmiştir.
Türkiye’ye döndüğünde İstanbul’daki ‘Eski Şark Eserleri Müzesi Çiviyazılı Belgeler Arşivi’nde göreve başlamış ve aynı yıl Topkapı Sarayı müdürü Kemal Çığ ile hayatını birleştirmiştir. Akademik çalışmalara da aktif olarak katılmıştır.
1941 yılında büyük kızı Yuli Weston, 1947’de ise küçük kızı Esin Çığ dünyaya gelmiştir.
En yakın arkadaşı Hatice Kızılay ve Dr. F.R. Kraus ile işbirliği yaparak müzeyi, önemli müzeler arasında yer alan ‘Eski-Önasya Dilleri Araştırma Merkezi’ haline getirerek uluslararası alanda tanınmasını sağladılar.
Çığ, ‘Sümeroloji’ alanında pek çok yayına katkıda bulunmuş ve önemli dil kongrelerinde aktif olmuştur. Yurt dışında birçok projede görev aldıktan sonra 1972 yılında Arkeoloji Bölümü’nden emekli olmuştur. Emeklilik sonrası 1983’te eşini kaybetmiştir.
Çığ’ın çok sayıda dilde yayımlanan eserleri, dünya genelindeki okullarda temel ders kitabı olarak kullanılmaktadır.
2007’de yayımlanan ‘Vatandaşlık Tepkilerim’ isimli kitabındaki bazı ifadeler nedeniyle ‘Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek’ suçlamasıyla soruşturma başlatılmış ve tutuklanmıştır. İlk mahkemede 25 gönüllü avukatın savunmasıyla serbest bırakılmıştır.
Emekli olmasına rağmen ‘Philadelphia Üniversitesi Müzesi Tabletler Bölümü’ Başkanlığı gibi önemli görevlerde çalışmalarına devam etmiştir. 2000 yılında İstanbul Üniversitesi’nden ‘Fahri Doktor’ unvanı almış, 2005’te ise ‘Anadolu Kültür Araştırmaları Derneği’ tarafından ‘Özgür İnsan’ ödülüne layık bulunmuştur.
Çığ, yaptığı çalışmalarla güncel bilgileri sürekli takip etmiş ve bu bilgileri insanlarla paylaşmayı her zaman ihmal etmemiştir.
Muazzez İlmiye Çığ, 1914 yılında doğmuş ve 110 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Tarihe adını altın harflerle yazdırmayı başaran Çığ’ın vefat haberini kızı ve yakınları duyurmuştur.
“`
